بازی در مرحله پایانی مسابقه

می توان به طور کلی هر مسابقه یا رویارویی شطرنج را به سه بخش تقسیم کرد:مرحله آغازین،مرحله میانی ومرحله پایانی.مقایسه امتیازاتی که بازیکن طی بخش آغازین،بخش میانی وبخش پایانی مسابقه کسب می کند نکاتی رادرباره ویژگیهای فردی وتقسیم قوای او طی مسابقات بیان می دارد.

این سوالات موضوع تحقیقاتی بود که چندسال پیش انجام دادیم.باتجزیه وتحلیل مجموعه اطلاعات ،شطرنجبازان را به گروههای تقسیم کردیم که درآغاز،دراواسط ویاپایان مسابقات موفقیت بیشتری داشتند.نتایج به دست آمده به مااجازه داد تاتوصیه های عملی رابیان داریم.مثلا به بازیکنانی که درآغاز مسابقه نسبتاَبد بازی کردند،اما نتیجه خودرااصلاح کردند،می توان توصیه کردکه"دوره تدارکاتی"را به طورمصنوعی طولانی ترکنند،یعنی درآستانه مسابقه،بازیهای تمرینی که تاحد امکان یه شرایط مسابقه نزدیک است انجام دهند.این پیشنهاد امتحان شده ودرزرادخانه شطرنجبازان ومربیان پذیرفته شده است.

درکتاب حاضرما سعی داریم به ویژگیهای مرحله پایانی مسابقات به تفصیل بپردازیم.این بخش ازیک مسابقه یا یا یک رویارویی یقیناَ مهمترین ودشوارترین فعالیت شطرنجی محسوب میشود.دراین مرحله نبرد حساستر شده وهیجان مسابقه به سرعت اوج می گیردوبازیکن با تمامی شخصیت وخصوصیات خودکه می توان از آن با"هنراتمام"یادکرد ظاهر میشود.نقطه آغاز تحقیقات ما جایگاه بازیکن درجدول مسابقه قبل از مرحله پایانی مسابقه بود.دراینجا مقام کسب شده بازیکن درمسابقه بافاصله او ازمرز50%دررویارویی مطرح بود.باچنین رویکردی می شدبیشترازمواقعی که صرفاَ به امتیازات کسب شده بازیکن تکیه می شود درباره عملکرد واقعی بازیکن قضاوت کرد.میزان امتیازات به دست آمده خود به خوداهمیت ندارد وفقط در مقایسه با امتیازات دیگر بازیکنان است که اهمیت پیدا می کند.پیروزی بریک حریف قوی یا یک بازیکن غیر مطرح رشد برابری رانشان میدهد یعنی یک امتیاز؛ اما امتیازاولی دوبرابر ارزش دارد چراکه حریف مستقیم راازمیدان به درکرده است.درضمن وضعیت بازیکن رادرمرحله آغازین مسابقه ومرحله ی پایانی مقایسه کردیم تابتوانیم درباره پیشرفت یا افت اوقضاوت کنیم.

باجمع بندی اطلاعات به دست آمده (که برنتایج به دست آمده ازدوازده استاد بزرگ یعنی باتوینیک ،کرس ،بولسلافسکی ،اسمیسلوف برونشتاین،گلر،تایمانوف،پطروسیان،اشتین، پولوگایفسیکی، تال وپورتیش درمرحله ی پایانی مسابقات ورویارویی های بزرگ استوار است) توانستیم بازیکنان رابه سه گروه تقسیم کنیم . گروه نخست متشکل از افرادی هستند که بر اساس پیشرفت مسابقه نتیجه خود را بهبود میبخشند اینها باتوینیک،کرس،پطروسیان،پولوگایفسکی وتال بودند.گروه دوم می توانستند درمرحله پایانی،وضعیت خود رانسبت به مرحله قبلی به طور تمام وکمال حفظ کنند.اسمیسلوف،برونشتاین،گلر،تایمانوف واشتین جزو این گروه بودند.بالاخره درگروه سوم بازیکنانی بودند که به ترتیب درمرحله پایانی موقعیت مناسب قبلی خودرا از دست میدادند یعنی بولسلافسکی وپورتیش.حائز اهمیت است با دقت تعین شودکه چه نوع بازی وویژگیهای خاص برای نبرد مرحله پایانی مناسب است.تجزیه وتحلیل بازی بازیکنان وعملکرد این استادان بزرگ اجازه بعضی اظهارنظرها را میدهد که "هنراتمام"اصولاَ برتوانایی اطلاق میشود که بازیکن بتواند تاپایان رقابت انرژی خود را حفظ کند.

این استعداد که بازیکن به طوراقتصادی ازذخایر خوداستفاده میکندفقط به مساله وضعیت مناسب بازیکن ازنظر سلامتی مربوط نمیشود،بلکه بیشتر به نتیجه تقسیم ماهرانه نیروها درجریان مسابقه بستگی دارد.بیشتر به انتخاب صحیح تاکتیک مسابقه مربوط میشودکه با شخصیت وسبک بازیکن والزامات مسابقه همخوانی دارد.

بررسی جنبه های متفاوت مساله تاکتیک مسابقه چنین حکم می کندکه موقعیتهایی که درآنها انتخاب تاکتیک مسابقه به شدت ازطرف شرایط بیرونی تحمیل نمیشود بلکه بیشتر به خودبازیکن بستگی دارد،هنر تجزیه وتحلیل خود وتوانایی در اینکه همیشه ازامکانات خود برآورد درستی داشته باشد بیشترین اهمیت را پیدا می کند.

برگرفته از کتاب روانشناسی شطرنج